یادداشتی کوتاه درباره «داستان‌های مینی‌مالیستی» نویسنده «عبدالرضا قنبری»/ اختصاصی چوک

داستان‌نویسی در غرب به سه دوره تقسیم می‌شود:

۱-از سال ۱۶۰۵ تا ۱۹۱۴ با آغاز جنگ جهانی اول (ظهور مکاتبی چون ناتورالیستی و رئالیستی و…).

۲-از سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۴۵، پایان جنگ جهانی دوم (ظهور نویسندگانی چون ارنست همینگوی).

۳- از سال ۱۹۴۵ به بعد (ظهور افرادی چون ولفگانگ بوشرت، ریموند کارور، جان چیور و…).

داستان کوتاه در قرن نوزدهم میلادی برای نخستین بار در سال ۱۸۴۲(نسل اول) با ارائه اصول انتقادی و فنی توسط “ادگار آلن پو”، که در آن تفاوت میان شکل‌های کوتاه و بلند داستان را مشخص کرده بود، ظهور یافت. آلن پو درباره داستان کوتاه می‌گوید: ” داستان کوتاه قطعه‌ای تخیلی است که حادثه واحدی را، خواه مادی باشد و خواه معنوی، مورد بحث قرار دهد. این قطعه تخیلی بدیع باید بدرخشد، خواننده را به هیجان بیاورد، یا در او اثر گذارد باید از نقطه ظهور تا پایان داستان در خط صاف و همواری حرکت کند. داستان کوتاه روایتی است که بتوان آن را در یک نشست (بین نیم ساعت تا دو ساعت) خواند. همه جزئیات آن باید پیرامون یک موضوع باشد و یک اثر را القا کند، یک اثر واحد را “.

با توجه به اصولی که آلن پو ارائه داده بود، داستان کوتاه ساختمان منسجمی نداشت وبه نام‌های قصه، طرح و مقاله و… خوانده می‌شد. ” براندر ماتیوز” منتقد امریکایی (۱۹۲۹-۱۸۵۲) صاحب کتاب ” فلسفه داستان کوتاه” درسال ۱۸۸۵ اولین بار در ادبیات انگلیسی، داستان کوتاه را پیشنهاد کرد. و ازآن تاریخ اصطلاح داستان کوتاه برای گونه‌های متنوع این نوع داستان در زبان انگلیسی متداول شد. ادگار آلن پو، گوگول، موپاسان و چخوف را به عنوان بنیانگذاران داستان کوتاه نام می‌برند. مبحث این‌که یک داستان کوتاه، چقدر باید باشد، از دیرباز نویسنده‌ها را دچار مشکل کرده چرا که هیچ منبعی نیست که با اطمینان به ما بگوید محدودهٔ یک داستان کوتاه، به طور ثابت چقدر است. داستان کوتاه در کشورهای گوناگون با توجه به ادبیات آن کشور نسبت به کشورهای دیگر متفاوت بوده است.

نسل سوم داستان نویسان تحت تاثیرعواملی چون؛ جنگ بین الملل دوم (در اروپا) و جنگ ویتنام؛ بحران انرژی (۱۹۷۳-۱۹۷۶) و رواج هنرهای نمایشی چون سینما و وجود تلویزیون (به ویژه بر نویسندگان امریکایی دهه ۷۰ و ۸۰) بودند. آن‌ها بر این باور بودند که حجم داستان هر چه کمتر باشد، بهتر است. آن‌ها در فرم و شکل داستانها تغییراتی به وجود آوردند. جزء گرایی و اختصار از خصوصیات داستان‌های آنها بوده است. آن‌ها تحت تأثیر ادگار آلن پو و چخوف که داستان کوتاه را برشی کوتاه از زندگی می‌دانست وبه اولین داستان‌های کوتاه همینگوی (که با حداقل توصیف، حداقل دیالوگ، حداقل توضیح و با ساده‌ترین زبان نوشته شده‌اند.) بودند. همینگوی در ” نظریه” داستان خود می‌گوید:” اگر از عمل حذفی که انجام می‌دهید مطمئن هستید؛ می‌توانید همه چیز را حذف کنید؛ به یک باره قسمت حذف شده قدرت بیشتری به داستان می‌دهد و خوانندگان آنچه را نمی‌فهمند؛ احساس خواهند کرد”؛ این گروه از نویسندگان با نثری ساده به نوشتن داستان‌هایی پرداختند که در اصطلاح به داستان‌های ” مینی مالیستی ” شهرت یافتند.

در ادبیات جهان، نویسندگان برجسته‌ای هستند که دراین گونه داستان‌ها شهره‌اند، مانند: بورشرت، بیکسل، جفری وایت مور، ماکس فریش و دایان ویلیامز و … .

در ادبیات فارسی، داستان کوتاه با داستان معروف ” یکی بود یکی نبود “(۱۳۰۰) سید محمدعلی جمال زاده (۱۳۷۶-۱۲۷۰) ظهور یافت. جمال زاده را پدر داستان کوتاه و آغازگر سبک واقع گرایی در ادب فارسی می‌دانند. صادق هدایت گام‌های بعدی را در این زمینه برداشت و تأثیر ژرفی بر آیندگان گذاشت و خود الگویی برای داستان نویسان بعد از خود شد. سپس جلال آل احمد، صادق چوبک، ابراهیم گلستان، بزرگ علوی، به آذین، سیمین دانشور، جمال میر صادقی، بهرام صادقی، هوشنگ گلشیری، فریدون تنکابنی، عباس پهلوان، جواد مجابی و دیگر داستان نویسان در این زمینه طبع آزمایی کردند. داستان کوتاه که داستان‌های مینی مالیسم از دل آن بیرون می‌آید نه تنها در ایران سابقه‌ای ندارد